''Congo'' door David van Reybrouck (ca 242.000 woorden)

Er is aan het begin van de eenentwintigste eeuw nauwelijks een roeriger natie dan Congo, het reusachtige land in het hart van Afrika, dat barst van de grondstoffen die onontbeerlijk zijn in onze moderne tijd – én van de gruwelijke conflicten. Hoe kon de vroegere, relatief rustige kolonie van België, sinds 1960 onafhankelijk, zo veranderen? David Van Reybrouck beschrijft voor het eerst de verbijsterende geschiedenis van Congo, van ruim voor de komst van de ontdekkingsreiziger Stanley tot en met de invloed van China in de laatste tien jaar en de recente economische crisis. Van 1885 tot 1908 werd het land bestierd door koning Leopold ii, die een fortuin verdiende met de exploitatie van rubber. De kolonisatie door België in de periode van 1908 tot 1960 zorgde voor industrialisatie en infrastructuur, maar werd ook gekenmerkt door paternalisme, zo niet betutteling. De onverhoedse overgang van kolonie naar onafhankelijke staat rond 1960 is een adembenemend verhaal vol idealisme en gekonkel. Het nieuwe land stortte zich in een turbulent avontuur dat steeds wilder en chaotischer werd en na tweeëndertig jaar dictatuur onder Mobutu leidde tot een van de dodelijkste conflicten sinds de Tweede Wereldoorlog. Van Reybrouck baseert zich niet alleen op zeldzaam archiefmateriaal en baanbrekend onderzoek, maar vooral ook op honderden gesprekken die hij met Congolezen voerde. Zijn ooggetuigen gaan van eeuwlingen tot kindsoldaten, van rebellenleiders tot smokkelaars, van ministers tot maniokverkoopsters. Hun verhalen heeft de auteur in zijn grote geschiedenis geïntegreerd.

Congo is het enige van de zes boeken genomineerde boeken dat ik al op de plank had staan. Ik ben erin begonnen in een tijd dat ik weinig aan lezen toekwam en daar kan dit boek niet tegen. Toen heb ik het boek even opzij gelegd. Ik heb iets met Afrika dus nu heb ik een reden te meer om opnieuw te beginnen.

Na lezing

Congo is een geschiedkundig werk en om die reden anders dan de vijf andere genomineerde boeken. Tegelijkertijd is het veruit het omvangrijkste van de zes.
Het land Congo heeft al lang mijn interesse door (ooit) het lezen van de boeken van Geeraerts, Van der Weghe en Joris en - meer recentelijk - een aantal reizen naar buurlan Uganda in verband met een project van de gemeente Goes.
Van Reybroucks 'Congo, een geschiedenis' is de (een) uitleg over wat er in de afgelopen honderden jaren met Congo is gebeurd. Van Reybroucks geeft regelmatig aan waardóór de dingen zijn gelopen zoals ze zijn gelopen. Het zwaartepunt van het verhaal ligt bij de Belgische kolonie, de onafhankelijkheid, de dictatuur, de rol van de muziek, het noodlot van de rijkdom aan mineralen en de vele burgeroorlogen die eigenlijk voortduren tot nu. Deze toch wel moedeloos makende geschiedenis is, ondanks de verschrikkingen die passeren, fascinerend om te lezen. En passant krijg je als lezer een heldere uitleg hoe het mis heeft kunnen gaan in dat andere buurland van Congo, Rwanda.
Zo is 'Congo, een geschiedenis'  een verbluffend feitenrelaas geworden dat des te sprekender wordt omdat de schrijver steeds weer inzoomt op individuen die een rol spelen bij - of het slachtoffer zijn van - een bepaalde gebeurtenis. Als je de duizelingwekkende rij met bronnen ziet vraag je je af hoe de schrijver dit allemaal heeft kunnen verwerken zoals hij dat hier heeft gedaan. Natuurlijk, je wordt wel eens gek van al die namen en - vooral - van al die afkortingen en organisaties. De humor, die ook ruimschoots is vertegenwoordigd en de originele beeldspraak maken dat meer dan goed. Een boek dat je achter elkaar zou willen uitlezen, wat dus niet lukt, want daarvoor is nu net weer iets te lijvig.